Boekwijzer interviewt Mireille Geus

‘Ik geloof dat het allemaal mee resoneert’

In een droomachtig fort, waar iedereen wel zou willen werken, heeft Mireille Geus een atelier. Daar schrijft ze, coacht ze en mag ik haar spreken over haar nieuwste boek Dans! Het verhaal speelt zich af rondom de week dat Maxime auditie gaat doen op een prestigieuze balletschool. Haar vader – een wereldberoemde Russische balletdanser – weet van niks en dat is ook de bedoeling. Dans! is een beeldschoon portret van een meisje dat haar eigen weg leert te vinden en haar eigen keuzes leert te maken.

Zoeken

Mireille schreef ongeveer anderhalf jaar aan Dans! en dat ervaar je. Het verhaal heeft tijd en ruimte gekregen. ‘Het was zoeken. In het begin was het meer een fantasieverhaal; over een geestje dat een balletauditie wilde gaan doen. Langzaamaan realiseerde ik me dat ik het verhaal realistischer en iets serieuzer moest schrijven. Het moest niet gaan over een geestje, het moet gaan over een meisje. Ik moest echt weer opnieuw beginnen. Uiteindelijk heeft dat geestje gelukkig nog wel een plekje, een heel klein plekje, gekregen in het boek.’

Iedereen heeft zijn berg

Mireille Geus floreert als ze vertelt over de manier waarop mensen naar elkaar kijken en met elkaar omgaan. Haar Virenzo en ik, Big en Joe & ik zijn daarvan lichtende voorbeelden en ook in Dans! laat zij weer zien dat er altijd meerdere kanten aan een verhaal zitten. ‘Ik ben altijd op zoek naar de manier waarop mensen zich tot elkaar verhouden en de rol die de geschiedenis daarin speelt. Ik vind het belangrijk om te laten zien dat mensen, of je ze nu sympathiek vindt of niet, hun eigen bergen beklommen of te beklimmen hebben. Iedereen moet dingen overwinnen. Jouw mening daarin doet eigenlijk niet ter zake, omdat iedereen in dezelfde werkelijkheid iets anders beleeft. Dat wil ik graag laten zien.

Kijken door andermans ogen…

Dans! is lichtvoetig geschreven en leest heerlijk. Tegelijkertijd is het een indringend portret van de relatie van Maxime met haar vader. Mijn vader kan alles, zegt ze over hem in het begin van het boek. ‘Maxime vindt haar vader fantastisch. Dat gevoel is zo overheersend dat ze de realiteit een beetje uit het oog verliest.’ Haar vader – zo ontdek je al snel – heeft wel degelijk deukjes, barsten, scheuren, maar zo kan zij hem niet zien. ‘Hij is hevig. Hij is leuk. Hij is geweldig, maar hij is bij lange na niet zo perfect als Maxime hem ziet. In het verhaal gaan haar ogen daar langzaam voor open.’

Ballet

Hoewel Mireille vroeger zelf op ballet zat, had ze geen diepe wens om een ballet-boek te schijven. ‘Ik wilde iets vertellen over iemand die dolende was, die het niet precies wist allemaal. En ik wilde wat vertellen over een vader. Dat waren de uitgangspunten. Maar er moest ook spanning en leesdwang in het boek komen, want als je iemand hebt die alleen maar aan het zoeken is… Daardoor kwam ik op een auditie. In ballet en Rusland kon ik vervolgens heel veel kwijt. Daarin vond ik het juiste temperament, de overgave, de heimwee, het drama en de emoties.’

 De vader van Maxime

Het is een man die leeft volgens zijn eigen regels en behoeften. Anderen voegen zich daarnaar. ‘Max kijkt naar zichzelf door zijn ogen. Ziet wat ze door zijn ogen denkt te zien. Ik heb de tijd genomen om hem helemaal tot me door te laten dringen. Het besloop me: zo is hij, zo ziet hij eruit, zo kijkt zij naar hem. Mijn vader is een man die je altijd blij wilt zien, blij wilt maken schrijf ik in het boek. Als dat zo overheerst, dan gaat dat ten koste van anderen. In dit geval van Maxime.’

Erkenning

Als kind wil je erkenning van je ouders. Dat zij mooi vinden wat jij maakt, dat ze trots op je zijn. Maar soms gebeuren er dingen in het leven die ervoor zorgen dat een ouder niet in staat is die rol te vervullen. ‘Mijn moeder overleed toen ik negen jaar was. Voor deze gebeurtenis was mijn vader alles voor me. Ik vond hem knap, ik vond hem lekker ruiken, ik vond hem stoer. Na haar overlijden was hij erg in de war, zo erg dat hij niet heel veel oog had voor mij. Het was een moeilijke tijd. Het verdriet van mijn vader was zo overweldigend dat hij mij niet kon helpen. Ik merkte dat het nodig was om voor mijn vader te zorgen. Om dat op te kunnen brengen moest ik alleen wel over mijn eigen verdriet heen stappen, anders zou hij niet overeind blijven staan. Het zijn verhalen en inzichten die ik mijn personages mee heb kunnen geven.’

Kinderen

‘Voordat ik kinderen kreeg vroeg ik me weleens af of ik kinderen belangrijker kon vinden dan mezelf. Maar toen ze er waren was dat een van de eerste vanzelfsprekendheden. Zij gaan altijd voor. Het is iets wat mijn vader mij en de vader van Maxime haar niet kon geven. Maar ik ben ook geen heilige hoor. Zelfs als het gevoel er wel helemaal is, doe je ook niet alles goed en heb ik zeker niet alles goed gedaan. Volgens mij hoort het bij opvoeden dat je fouten maakt.

Gouden Griffel

Toen Mireille met Big genomineerd werd voor de Gouden Griffel was haar dochter Hanna tien en er – in tegenstelling tot Mireille zelf – van overtuigd dat ze zou gaan winnen. ‘Er waren zulke geweldige schrijvers bij. Imme Dros, om maar iemand te noemen, dat ik dacht dat ik geen schijn van kans maakte. Hanna wist zeker dat ik het verkeerd had en zei: “Mam, áls je wint, dan mag ik mee het podium op!“ Wat gebeurt er? Ik win! Het bracht me zo van mijn sokken dat ik opstond, begon te lopen en haar helemaal vergat. Toen ik al een pas of vier voor haar uit was, op weg was naar het toneel, kwam ze achter me aan.
“Je bent me gewoon vergeten…” zei ze die avond tegen me, ze had gelijk. Dat gevoel wil ik haar nooit meer geven.’

Opdracht

Voor Hanna, mijn geweldige dochter. Ik wens je talent zijn eigen weg toe! Het is Hanna, inmiddels tweeëntwintig jaar oud, aan wie Dans! is opgedragen. Dat talent heeft ze, net als Maxime, niet van een vreemde. ‘Hanna schrijft ook. Ze volgt de schrijversopleiding aan de HKU. Ik wilde het boek heel graag aan haar opdragen, hoewel ik wel bang was dat het – door de verhouding tussen Maxime en haar vader – bijna aanmatigend zou overkomen. Alsof ik zou wil zeggen: Ik sta aan de top, jij gaat net beginnen, terwijl ik het zo juist absoluut niet zie. Mezelf niet, en onze verhouding al helemaal niet.’ Waarom dan deze opdracht? In de schrijverswereld kennen mensen Mireilles naam, en een Gouden Griffel is natuurlijk ook niet zomaar iets. ‘In het klein speelt het wel mee. Er zijn mensen die Hanna bij gelegenheden vragen of haar moeder ook komt. Dat moet toch raar en soms lastig voelen. Daar heeft zij allemaal nooit om gevraagd. Zij slaat ook een heel andere weg in dan ik. Ik wil niets liever dan haar meegeven dat zij haar eigen pad zal gaan en dat ik daar alle vertrouwen in heb. In zekere zin zeg ik dat tegen haar in dit boek.’

Verleden

De Russische juf van Maxime bedenkt op een dag een oefening: Ik wil dat je hierop schrijft wat je dwarszit, wat je zorgen zijn. Gooi alles er maar uit. Maxime schrijft iets op waarvan ze schrikt. Eén woord. ‘Maxime schrijft papa op, heel intuïtief, en voelt zich daar vervolgens afschuwelijk over. In het boek leert ze dat het niet erg is wat ze doet. Dat ze gewoon papa op mág schrijven. Iedereen heeft een eigen geschiedenis, kent aan gebeurtenissen een eigen lading toe. En hoewel veel van het gedrag van de vader van Maxime daardoor te verklaren is, mag Maxime daar best moeite mee hebben. Ze realiseert zich steeds meer hoezeer haar vader, en zijn carrière haar in de weg zitten. Als ze alles zou relativeren, zou ze zich de boosheid die nodig is om zich aan hem te ontworstelen onthouden, terwijl die drang er juist mag zijn.

Hanna

Hanna is inmiddels zo veel met schrijven bezig dat ze Mireille ook technisch van alles kan vertellen. ‘Ik heb haar Dans! als een van de eersten laten lezen. Ze zei tegen me dat ze vond dat ik de gelaagdheid van de karakters mooi laat zien. Wat een compliment.’ Zou Hanna weten dat de opdracht van haar moeder niet zomaar opgeschreven is? ‘Daar hebben we het nog niet over gehad. Ik weet ook niet precies hoe zij het ervaart dat ik ook schrijfster ben.’ Voor Lemniscaat gaat Hanna een podcast maken over het boek. Mireille zal daar helemaal buiten staan. ‘Het gaat echt om haar perspectief. Over hoe zij als dochter Dans! gelezen heeft.‘ De schrijfster lacht: ‘Misschien komt het er wel op neer dat ik met haar praat via het boek en zij met mij via de podcast.’

Einde

Het mooie aan kinderboeken is dat je dingen kunt laten gebeuren, of zelfs goedkomen die in het echte leven niet meer te repareren zijn. Schrijven stelt je in staat om te onderzoeken en heel te maken of om een verlangen in te lossen. ‘Mijn vader las altijd veel, echt hele dagen. Hij is gestorven in het jaar dat ik debuteerde met Virenzo en ik. Dat boek heb ik hem dus nog kunnen laten lezen. Hij zei: “Tja, in het land der blinden is eenoog koning.”’ Stilte. ‘Pijnlijk, hè… Hoewel ik weet dat het zijn schaduw was die sprak, had ik natuurlijk gehoopt dat hij zou zeggen dat hij het fantastisch vond dat ik was gaan schrijven. Drie weken later overleed hij. Door de laatste weken aan zijn ziekbed heb ik toch een zachte herinnering aan onze band overgehouden, maar het is een zinnetje dat ik nog steeds wel eens hoor in mijn hoofd.’ Als de vader van Maxime erachter komt dat zijn vrouw en dochter de belangrijke auditie voor hem geheim hebben gehouden, neemt hij Maxime mee. Samen gaan ze naar een plek die voor hem veel emotionele lading heeft. ‘Ik heb ontzettend lang aan het einde geschaafd. Eerst was het een praatsessie. Ik liet hem een Russisch verhaal vertellen, een soort parabel die Max inzichten gaf. Maar ergens vorige zomer dacht ik: nee! Ze gaan helemaal niet praten. Ik zat met mijn man in een roulotte in Frankrijk. Op een avond luisterden we naar een podcast waarin mensen vertelden hoe je emotionaliteit doorgeeft aan je kinderen. Er was een Russische vrouw die vertelde over een Russisch lied dat haar vader altijd zong. Een kinderliedje met alles erin: de heimwee, het land, het gemis. Dat is het, dacht ik, hij moet wat gaan zingen.‘

Eerlijk

Het zijn al deze gevoelens die maken dat Dans! zo intens en eerlijk voelt. Maar dat Mireille die in een kinderboek heeft weten te stoppen is geen vanzelfsprekendheid: ‘Soms zeggen mensen weleens tegen me: Oh, jij schrijft kinderboeken, dat is vast makkelijk, maar ik vind kinderboeken schrijven juist heel moeilijk. Je moet alles wat je weet als volwassene inzetten om met een kind te communiceren, en tegelijkertijd moet je heel eerlijk naar jezelf en de dingen die je hebt meegemaakt kijken. Het is geen welbewust proces waarbij ik kan aangeven wat wel en wat niet met mijn eigen pijn te maken heeft, maar ik geloof wel dat het allemaal mee resoneert. Dat er elementen uit mijn leven in mijn boeken terecht komen.’

Het komt echt goed

En dan is er nog die hele fijne uiterste scene waarin Maxime en haar vader naast elkaar in bed liggen. ‘Na al die momenten dat ze alleen moest gaan slapen omdat hij er niet was, dat ze hem zo intens miste, ligt ze daar nu met hem. Het allerbelangrijkste is dat hij er dan echt helemaal is. Hij is afwezig geweest, dat weet en begrijpt hij nu. En daarom is hij met zijn hoofd nu helemaal bij haar. Die verandering heeft alles veranderd. Daardoor is het opeens haar toekomst, haar dans, haar auditie, haar leven. Daardoor kon ik schrijven: Ik weet wat ik wil: dansen. Eindelijk weet ik het.’