kinderboekentip van de week
Naar het noorden
Auteur: Koos Meinderts,
Illustraties: Annette Fienieg
Uitgeverij: Hoogland & Van Klaveren
Toen ik Koos Meinderts in het voorjaar van 2016 interviewde, las hij het indrukwekkende eerste hoofdstuk van dit boek aan me voor. ‘Oef, wat goed,’ verzuchtte ik toen het stil werd. ‘Hoe lang moet ik in godsnaam wachten op de rest?’ Naar het noorden verscheen eind 2016 en speelt zich af tijdens de Hongerwinter van 1944-1945. Het is opgebouwd uit vier delen en wordt verteld vanuit de elfjarige Jaap. Annette Fienieg maakte de illustraties en die zijn om in te lijsten zo mooi.
Deel Een ‘Honger’ doordringt de lezer meteen van de ernstige situatie waarin het gezin van Jaap zich bevindt. Hij krijgt een zusje. Het meisje leeft maar een paar minuten. Het is oorlog; niet alleen buiten, maar ook binnen de muren van het huis waar Jaap woont. Er is honger. De ouders van Jaap hebben geen keus. Om hun kinderen te laten overleven, moeten ze Jaap, zijn zus Nel en kleine broertje Kees naar een plek te sturen waar nog wel eten is.
Deel twee ‘Op weg’ vertelt over de reis van ruim een week op een stampvolle boot. Onweer maakt iedereen zeeziek. De stank aan boord is vreselijk, maar buiten is het te gevaarlijk. Bommenwerpers liggen op de loer. Het verhaal over het baby’tje dat Nel iets voor vertrek in de handen geduwd krijgt, ontroert. Het meisje overleeft de reis niet. Het is allemaal de schuld van ‘die stinkoorlog’.
In Deel drie ‘Het noorden’ belandt Jaap – gescheiden van Nel en kleine Kees – bij de gereformeerde familie Schut. Langzaam komt hij op krachten. Hij wil dankbaar zijn voor het eten, voor de hulp, maar het valt hem zwaar om zich staande te houden. Vooral zijn klasgenoot Tjeerd maakt het hem moeilijk met pesterijen. ‘Geen oorlog met hem was al vrede genoeg.’ Jaap moet vertrouwen op God, zegt meneer Schut, en hij moet geduld hebben. Ooit wordt het vrede. Maar jaap is niet zo goed in geduld. Toch nog opeens is de oorlog voorbij. In Deel vier is Jaap ‘Weer thuis’ waar hij zo graag wil dat alles gewoon wordt; dat er geen oorlog en naar het noorden waren geweest…
Meinderts was eerst een beetje huiverig om over de Tweede Wereldoorlog te schrijven. ‘Het is een tijd waar ik niet bij ben geweest, oorlogsclichés van stampende laarzen en blaffende Duitsers liggen op de loer. Die moet ik zien te vermijden. Het boek moet vertellen wat oorlog met een kind doet.’
En precies daarin is hij in Naar het noorden zo geslaagd. Het ingrijpende eerste hoofdstuk zuigt je het verhaal in, om je daarna subtiel, gestaag, maar onverbiddelijk te doordringen van het leven in oorlogstijd.
Naar het noorden is ook een belangrijk boek omdat het een verhaal vertelt dat van alle tijden is. Het gaat over de vlucht van kinderen tijdens de Hongerwinter, maar ook nu vluchten mensen. Meinderts: ‘Niemand kiest er van harte voor het eigen land te verlaten, maar als de nood ertoe dwingt, laat je alles wat je lief is achter en zoek je een veiligere haven. Dat gezeur over ‘gelukszoekers’ daar kan ik niks mee. Mensen zijn net vogels. Als er hier geen brood ligt en daar wel, dan blijf je echt niet wachten tot het als manna uit de hemel komt vallen. Dan ga je erheen.’
Lees hier het hele interview met Koos Meinderts.