Ik moet zorgen dat ik de bodem raak
Sinterklaas van Charlotte Dematons is opnieuw verschenen. En hoe! Dematons schilderde over de originelen van haar in 2007 verschenen en in 2017 uit de handel gehaalde eerste Sinterklaas-boek heen. Dat is geweest, er was voortschrijdend inzicht, dit nieuwe boek is de verbeelding daarvan. Ik ben bij haar thuis in Haarlem. Tussen ons in liggen de nieuwe illustraties…
Wat een werk… Hoe lang heb je erover gedaan om dit nieuwe Sinterklaas-boek te maken?
Twee jaar. Als je zoiets in een mum van tijd maakt dan komen de ideeën niet. Het heeft tijd nodig. Tijd en aandacht. Het idee voor het eerste Sinterklaasboek is lang geleden ontstaan omdat ik voor mijn dochter geen boek kon vinden dat liet zien hoe het ‘echt’ zit met Sinterklaas. Een verhaal met antwoorden op vragen als: Hoe is het Spanje? Hoe is het om pakjes uit te delen? Hoe word je Hulppiet? Die opzet is gebleven, maar ik had tijd nodig om de beelden de invulling te geven die past bij deze tijd.
En zo stortte je je opnieuw in de wereld van Sinterklaas…
In mijn werk is het goed toeven. Er zijn overal plekjes, mensen, hoekjes, grapjes, verwijzingen, kamertjes, tegeltjes, schilderijen waar ik me thuis voel. Maar in die wereld moet alles kloppen. Als er een deur in een ruimte zit en er is een kamer boven, dan moet achter die deur wel een trap kunnen lopen.
Dat lijkt me ook heel intensief.
Dat is het ook. Het is bijna eindeloos. Ik kan me er goed in verliezen. In de uitvoering en in de voorbereiding. Er is altijd een aantekening te maken, iets te schetsen of te ontdekken…
Maar je kunt niet anders?
Voor mij is dit normaal. Het kind verdient mijn absolute aandacht voor detail. Niet de helft. Ik moet zorgen dat ik de bodem raak. En dan nog vergeet ik dingen, ontsnapt iets aan mijn aandacht.
Verdwijn je in je verhaal als je aan het werk bent?
En of! Ik kan werkelijk over het landgoed in Spanje wandelen, of de Hulppiet-trainingsdagen bezoeken. Hoe zou dat gaan? Je komt binnen, je scant je QR-code – want ja, zo gaat dat natuurlijk in deze tijd – , dan krijg je je testpet, mag je in de wachtkamer plaatsnemen en ga zo maar door. Zo reis ik in al mijn boeken.
Ik weet nog dat ik met Nederland bezig was en iemand belde: ‘Hé Charlotte alles goed?’ ‘Ja,’ zei ik, ‘ik ben in Drenthe.’ ‘Wat? Wáár ben je?’ Daar was ik inderdaad niet, ik was thuis, maar óók in Drenthe. Ik kan niet anders. Ik teken een weggetje en denk: waar gaat dit heen. Het loopt de bocht om, en dan? Hoe ziet het er dan uit? Wat gebeurt er daar?
Maakt jouw beleving het voor de lezer ook mogelijk om de sprong het boek in te maken? Schuilt daar de magie van jouw werk?
Ik hoop het. Toen ik de nieuwe Pietenflat had getekend, vroeg ik aan mijn buurjongetje of hij er eens naar wilde kijken. Hij ging voor de schildersezel zitten en zijn hoofdje verdween in de tekening. ‘Nu moet je me eens vertellen wat jij doet,’ zei ik hem. ‘Ik ben aan het kijken waar ik ga logeren,’ antwoordde hij. Toen dacht ik: dan heb ik het goed gedaan.
Is het belangrijk voor je dat kinderen jouw werk op die manier beleven?
Ja en nee. Ik geef vanuit deze plek wat ik te geven heb en daarna laat ik het los. Als een kind het niet ziet of er niks mee doet, is het ook oké. Maar als ze het wel zien: Geweldig!
Om ze te helpen, maak in al mijn boeken ankertjes: een gele ballon, een letterdief, een fakir… Ik bouw handicaps in waardoor kinderen gaan zoeken. En als ze het ene hebben gevonden, komt er wat nieuws. Want wel verdoriehierendaar, ik teken niet een maand op een plaat om er heel snel overheen te scannen. Het leuke is dat ze na verloop van tijd ook dingen zien die ik niet zo bedoeld heb. Eerst zei ik dan: ‘Oh, maar dat heb ik niet gemaakt.’ Nu zeg ik: ‘Wat knap dat je dat hebt gevonden!’
Kunnen die ankertjes ook dingen zijn die je kinderen wilt meegeven? Kunst, muziek, inclusie, zonnepanelen… Het zijn ook wel boodschappen, of zie ik dat verkeerd?
Ik wil kinderen niks opleggen, maar je hersenen zijn toch een soort magazijn. Er past van alles in. Als ik wat van die hoekjes mag vullen met dingen die ik mooi en belangrijk vind dan doe ik dat graag.
Raakt het zo in hun systeem?
Misschien wel. Zo werkte het voor mij ook. Ik kom uit een heel muzikaal gezin. De muziek was er in ons huis al voordat mijn broer en ik er waren. En dus zit er altijd muziek in mijn hoofd. Dat is maar één keer weggeweest, maar dóór de muziek zelf weer teruggekomen.
Wat gebeurde er?
Na Nederland heb ik een burn-out gehad. Ik kon niks meer, zelfs geen kinderliedje meer zingen. Het klonk zo vals als een kraai, niet te geloven. Toen het wat beter ging, ben ik met een vriend naar een uitvoering van Canto Ostinato gegaan in een kerkje in de binnenstad. Ze begonnen en het was alsof er een roestig luik openging. En toen was het terug. Muziek… je kan erbij doodgaan, je kan erbij leven, je kan ermee lachen, je kan het verdriet aan. Het bereikt de hersenen voordat je bewustzijn begrijpt wat er gebeurt. Het is waanzinnig.
Kunnen verhalen ook op die wijze troost bieden?
Ik geloof zeker dat verhalen kunnen troosten. Rond de tijd dat Grimm uitkwam, vertelde een vrouw me over haar dochter waar het niet goed mee ging. Zij woonde weer thuis en elke avond lazen haar ouders haar voor uit Grimm. Dat vind ik prachtig. Ik heb veel bewondering voor schrijvers die je met hun woorden een verhaal in slepen. Neem nou Paul Biegel. De manier waarop hij schrijft vind ik fantastisch. Je voelt het allemaal zonder dat hij het hoeft uit te leggen.
Ligt jouw kracht daar niet ook? Zo hebben de Pieten in het nieuwe boek hun eigen Pietenflat en helpt Sinterklaas mee in de bediening. Je legt het niet uit, maar geeft wel mee waar je in gelooft, toch?
Dit boek is best delicaat, door alles wat er over de vorige Sinterklaas is gezegd. Ik weet wat mijn bedoeling is, maar hoe vertel ik dat? Waar zit voor mij de oplossing? Daar heb ik goed over nagedacht. Naast de tekeningen was de Sinterklaaskrant die bij elk boek zit een uitkomst. Daarin kon ik mijn verhaal met humor kwijt. Zo vertellen de Pieten over de komst van de nieuwe Pietenflat en zegt Sinterklaas daarover dat hij zich gedroeg zoals oude mensen zo vaak doen: ‘als iemand die denkt dat alles bij het oude moet blijven.’ Dat zijn voor mij verhaaltjes waarin ik mijn gedachten kan delen en kan laten zien wat er gebeurt als het je lukt om je in de ander te verplaatsen.
Is dat een eigenschap die je zelf goed kent?
Mijn moeder leerde ons: Kijk goed voor je wat zegt. Hoe is het voor de ander? Wat is het verhaal achter hun gedrag? Het stellen van die vragen is daardoor onderdeel van mij geworden. Ik leerde het ook door mijn basisschooltijd in Frankrijk. Thuis was het veilig, daarbuiten heel onveilig. School was de hel met een leraar die sloeg. Ik wist nooit wat er zou gebeuren, dus hield alles in de gaten. Ik moest ze voor zijn, opletten uit welke hoek de ellende kon komen. Maar daardoor heb ik wel geleerd om heel goed naar mensen te kijken en luisteren.
Vind je dat mensen te snel hun oordeel klaar hebben?
Misschien is het meer zo dat ik het soms mis als er niet met aandacht naar elkaar geluisterd wordt. Dat merk ik op scholen ook en daar probeer ik met humor mee om te gaan. Dan begint een kind door me heen te praten en zeg ik: ‘Kijk, jíj weet alles. Fantastisch! Maar dáár zit iemand, die weet het ook, maar die denkt: poeh, laat hij het maar zeggen. Ik zeg niks.’ Ik wil niet dat de kinderen die stil zijn aan mijn aandacht ontsnappen. Laatst was er een jongetje in een klas dat binnen een minuut riep: ‘Maar ik wil even mijn punt maken.’ Toen zei ik: ‘Daar heb ik even geen zin in. Maar dadelijk als ik klaar ben, dán heb jij iets te melden, dat zal geweldig zijn.’ Ik vind het fijn om kinderen te laten zien dat je een beetje respect voor elkaar mag hebben en elkaar ruimte mag geven.
Hoewel je boeken bestaan uit beelden, slagen ze erin om dat en vele andere verhalen te vertellen…
Onze wereld is zo rijk, daar mag ik stukjes van tekenen. Het is mijn manier om me met mijn lezers te verbinden en met hen te communiceren. En al die perspectieven en verhalen kunnen op hun beurt weer het begin zijn van een gesprek met een ander. Weet je dat kinderen heel vaak zeggen dat ze mijn boek uitgelezen hebben. Ze lezen de beelden. Ze herkennen zich erin of vinden er iets nieuws in. Dat is wel het hele leuke aan kinderen. Ze zijn bereid om met je mee te gaan.
BEN JIJ AL LID VAN BOEKWIJZER?
Hier ontdek je wat het Boekwijzer Lidmaatschap inhoudt en kun je je meteen inschrijven!
