ZÓ BELANGRIJK IS VOORLEZEN

Dat voorlezen het leesplezier en leesgedrag stimuleert, ligt misschien voor de hand, maar welke invloed het heeft op de taal -en rekenvaardigheid, woordenschat en sociaal-emotionele ontwikkeling van kinderen is veel minder bekend. Daarnaast weet nog lang niet iedereen dat je met voorlezen niet vroeg genoeg kunt beginnen. Ik zet de voordelen van Voorlezen heel graag voor jullie op een rijtje

De perfecte voorbereiding op leren lezen
Voorlezen is een van de belangrijkste activiteiten voor het ontwikkelen van de kennis die nodig is om uiteindelijk succesvol te kunnen lezen. Hoewel de grammaticale regels voor geschreven en gesproken taal hetzelfde zijn, worden verschillende grammaticale vormen benut. Over het algemeen is de geschreven taal complexer en gevarieerder. Voorlezen laat kinderen met letters, woorden, grammaticale vormen en regels, en de uitspraak van woorden kennismaken, die ze anders zouden missen. Die kennismaking maakt het voor hen makkelijker om letters te decoderen en de (best lastige) Nederlandse grammatica onder de knie te krijgen.

Dit neemt natuurlijk niet weg dat zelf verhalen verzinnen ook geweldig is en ga daar ook vooral mee door. Op de website van Hans Hagen kun je lezen dat hij Maliff en de wolf – een van de verhalen uit zijn prachtige Dwars door de nacht (had zo de voorleestip voor kinderen van 8+ kunnen zijn), aan zijn dochter Imme vertelde toen hij met haar en Monique een reis door de woestijn van Syrië maakte. Onderweg werd Imme ziek. Ze vroeg of hij een verhaal wilde voorlezen, maar alle boeken zaten in de rugzak in de achterbak. Hij verzon dit prachtige verhaal en het verhaal werd een boek. (En Imme werd gelukkig snel weer beter.) kijk hier een filmpje over het boek en lees hier wat meer. 

Effecten op de sociaal-emotionele ontwikkeling
‘Wie leest, leeft’, schreef schrijver Philip Huff in een overtuigend artikel voor De Correspondent. ‘Je begrijpt de wereld beter als je hem vanuit verschillende perspectieven kunt bezien. Juist door boeken te lezen verplaats je je in het hoofd van een ander, en leer je een beetje beter begrijpen hoe die ander de wereld ziet.’ Raker had hij het niet kunnen verwoorden. (Voor)lezen maakt kinderen empatischer, aardiger, fantasierijker en minder wereldvreemd. Het stelt hen in staat om adequater te reageren op gevoelens van andere mensen, daar meer voor open te staan en breder geïnteresseerd te zijn. Ons brein, zo bewijzen verschillende onderzoeken, maakt niet veel onderscheid tussen lezen over gebeurtenissen en het meemaken van die gebeurtenissen in het echte leven. Uit fmri-scans is zelfs gebleken dat in beide gevallen dezelfde hersengebieden en neurale netwerken oplichten. Zo gek is het dus niet dat je – als je een prachtig boek hebt dichtgeslagen – het gevoel kunt hebben dat je het avontuur zelf beleefd hebt, dat je de hoofdpersoon zelf even was. 

Je kunt niet vroeg genoeg beginnen
Hoe eerder je begint met voorlezen hoe groter de woordenschat van een kind op tweejarige leeftijd. Baby’s die worden voorgelezen lopen met vijftien maanden al voor in hun taalontwikkeling en breiden die voorsprong vervolgens alleen maar verder uit. Het is aangetoond dat voorlezen tot daadwerkelijk meer activiteit in de hersenen van het kleuterbrein leidt. Juist in de voorschoolse jaren is de rol van ouders van substantieel belang. Al was het maar omdat kinderen in die beginjaren nog van ouders afhankelijk zijn om boeken überhaupt in hun handjes te krijgen. Ik kan me voorstellen dat het misschien raar lijkt om je drie maanden oude baby voor te lezen, maar hoop dat deze feiten ervoor zorgen dat je het toch gaat doen. Probeer het maar eens met liedjesboekjes, of een klassieker als Rupsje Nooitgenoeg.

25% van de ongeveer 400.000 kinderen tussen twee en drie jaar begint de basisschool met een taalachterstand.
1/3 van onze jongeren loopt het risico de middelbare school laaggeletterd te verlaten.
Kinderen die 15 minuten per dag lezen of worden voorgelezen, lezen ongeveer 1.146.000 woorden per jaar.
Kinderen die minder dan 5 minuten per week lezen of worden voorgelezen, lezen per jaar maar ongeveer 21.000 woorden.

Herhaling, prentenboeken, interactie, rijm en melodie
Voor de kleinsten geldt dat de winst nóg groter is als een verhaal herhaald wordt voorgelezen. O nee, niet weer dat boek, hoor ik sommigen al denken… Daarom is het ook zo belangrijk om samen een boek uit te kiezen of de rollen met je partner te verdelen. Bedenk vooral wat jij leuk vindt om voor te lezen. Hou je van gek, lief, spannend, afgerond, open, plaatjes, rijm? Als je een boek leest dat je zelf mooi vindt, is herhaling opeens niet zo’n groot probleem meer.
De effecten van voorlezen worden nog positiever als het verhaal van context is voorzien door illustraties en als voorlezers de interactie zoeken met kinderen, bijvoorbeeld door vragen te stellen of naar de tekst te wijzen. Hetzelfde geldt voor melodie en rijm. Bij kinderen wordt taalontwikkeling, taalvaardigheid en zelfs fantasie bevorderd door rijm. De melodie van liedjes zorgt ervoor dat woorden nog beter onthouden worden.

Exclusieve aandacht versterkt de band
Voorlezen versterkt de band tussen ouder en kind aantoonbaar. Tijdens het voorlezen is de aandacht exclusief voor kinderen en dat vinden ze prettig; kijk maar naar het herkenbare gedichtje hiernaast dat uit Lichtjes in je ogen van Hans & Monique Hagen komt.
Een verhaal kan ook een mooie aanleiding zijn voor een gesprek over iets wat op jouw of het hart van een kind ligt, of om het te hebben over iets wat jou, een kind of jullie allebei interesseert.
En het kan je iets vertellen; het is zoals Miep Diekmann me zo waar vertelde: ‘let goed op de eerste vraag die je kind stelt, want dát is het onderwerp dat het kind in het boek bezighoudt en dát heeft iets met hem of haar te maken.’

Ga er vooral (zo lang mogelijk) mee door!
Hoewel de invloed van ouders naarmate kinderen ouder worden – door onder andere het feit dat ze zelf gaan lezen en naar school gaan – minder significant wordt, blijft hun rol groot. Voorlezen stimuleert kinderen om te blijven lezen en het lezen van boeken houdt – in tegenstelling tot andere mediasoorten – positief verband met scores op alle onderdelen van de Cito-toets. Het geeft kinderen betere kansen in hun educatieve en academische ontwikkeling.
Filosoof Coen Simons zei het mooi op het jaarlijks congres van Stichting Lezen: ‘Mensen hechten zich aan wat gewoon is. Als je veel voorleest, ontwikkelen kinderen een liefde voor dat moment.’
Ga er dus vooral zo lang mogelijk mee door. Het blijft een geweldige manier om kinderen te enthousiasmeren voor literatuur, om hen nieuwsgierig te maken naar boeken die ze anders misschien niet zouden lezen. Voorlezen kan kinderen ook stimuleren zelf te gaan schrijven. Annet Huizing won in 2015 een Zilveren Griffel voor haar geweldige Hoe ik per ongeluk een boek schreef. Een bijzonder boek om in een ruk uit te lezen, dat spannend is en ontroert (tranen met tuiten bij mij) en de lezer heel veel leert over hoe je dat nou doet, een boek schrijven.

Kinderen die buiten school lezen, hebben vijf keer zo veel kans boven hun verwachte niveau te kunnen lezen.
Kinderen die dat niet doen, vijf keer zo veel kans ónder hun niveau te gaan lezen.
25% van de leerlingen heeft een taalachterstand aan het einde van de basisschool.
25% van de ouders met thuiswonende kinderen leest elke dag voor, 1/10 wekelijks
Vanaf 8 jaar neemt het voorlezen significant af

Kies een boek op maat
Elk kind is anders, en daar horen ook andere boeken bij. Moeilijk, makkelijk, spannend, lief, snel, traag, historisch, futuristisch, feitelijk, fantasierijk… In de grote, mooie boekenvijver is zo veel te vinden en echt: voor ieder kind is er een boek. Kinderen die niet van lezen houden, kunnen daardoor gaan denken: hé, dat was lang zo stom nog niet en kinderen die goed lezen zullen worden uitgedaagd. Schroom niet om advies in te winnen bij Boekwijzer, een kinderboekenwinkel of bibliotheek in de buurt.

Positieve en negatieve leesspiraal
Zoals er een negatieve leesspiraal bestaat, zo bestaat er ook een positieve leesspiraal.
Als kinderen niet lezen of worden voorgelezen, worden ze er minder goed in en vinden ze het minder leuk, daardoor gaan ze het minder doen en worden ze er nog slechter in en ga zo maar door. Maar als kinderen wel worden voorgelezen en zelf lezen, worden ze er beter in en gaan ze het leuker vinden, daardoor gaan ze het vaker doen en zo kringelt er evengoed een positieve spiraal naar boven. 

Zijn jullie overtuigd?
Ik hoop dat ik jullie er in dit stukje van bewust heb gemaakt dat kinderen die 15 minuten per dag (hoeft niet aan een stuk door) worden voorgelezen – in vergelijking tot leeftijdsgenootjes die niet worden voorgelezen – uitgroeien tot betere lezers, beter presteren in taal én rekenen en een voorsprong nemen in hun sociaal-emotionele en creatieve ontwikkeling en dat je met voorlezen niet vroeg genoeg kunt beginnen en dat je er niet lang genoeg mee door kunt gaan. De positieve effecten duren voort gedurende de basisschool en de verdere schoolloopbaan. Er is geen onderscheid, álle kinderen profiteren in dezelfde mate van voorlezen, de invloed is altijd positief!

Op de leesmonitor.nl, lezen.nl en voorleesexpress.nl kun je nog veel meer weetjes en achtergronden vinden over het belang van lezen.

HIER vind je een lijst met mooie voorleesboeken. Het is maar een lijstje, waar ik mee wil zeggen: er verschijnt zoveel moois en er ligt al zoveel bijzonders klaar in de rijke kinderboekenwereld… Laat je helpen. Het Boekwijzer Lidmaatschap zorgt ervoor dat je altijd de allermooiste kinderboekentips in handen hebt.